Po kiego grzyba przepisujesz tą książkę, jaki masz w tym cel?

Dowiadywaliśmy się coraz więcej na temat tego co dzieje się w Polsce. Również o rzeczach, które miały miejsce wcześniej w różnych regionach kraju. Usłyszeliśmy te historie od naszych oficerów, którzy często rozmawiali o nich przy nas. Wiedzieliśmy już o zamordowanych oficerach w Katyniu, powstaniu Żydów z getta oraz o Powstaniu Warszawskim na początku sierpnia 1944 - gdy Stalin ze swoim wojskiem miał przyjechać uratować warszawiaków, lecz w końcu poczekał na to, aż Niemcy zabiją tylu naszych, ile się da.
W końcu po dwóch miesiącach nierównej walki Warszawa musiała skapitulować, a z większej części miasta zostały ruiny. Gdy wycofali się Niemcy, na ich miejsce wkroczyli Rosjanie. Zaczęła się nowa fala terroru, wiele osób, zwłaszcza bojowników o wolność, było aresztowanych przez Rosjan. Przez takie doświadczenia można było zrozumieć dlaczego Polacy bali się Stalina jako naszego wyzwoliciela. Rosjanie byli na Pomorzu, bardzo blisko mojego miasta rodzinnego, jednak Niemcy nadal wysyłali mężczyzn, kobiety, dzieci i Żydów do obozu Stutthof. Nie powstrzymywało ich nawet to, że było już słychać wyraźnie ciężkie działa. Żydzi z obozów w Łotwie, Litwie i Estonii ciągle byli wysyłani do Polski, do obozu koncentracyjnego w Stuthoff.
Od początku października 1944 roku do praktycznie końca stycznia 1945 roku niemieccy żołnierze ciągle aresztowali tysiące osób z mojego regionu. W Prusach, gdzie wielu Niemców było przeciwko Hitlerowi, wciąż zabierano ludzi do obozów. W Stutthof większość więźniów byli to Polacy, potem Rosjanie, w dużej części kobiety. I co zaskakujące, na trzecim miejscu byli Niemcy. Jak już wspominałem, aby być aresztowanym wystarczyło, aby dwóch fanatyków oskarżyło kogoś o poglądy antyhitlerowskie. Minimalny wyrok wynosił sześć miesięcy w obozie, nawet za ucieczkę z miejsca pracy.
Od początku wojny obóz ten miał być przeznaczony dla Polaków i Niemców z Prus Wschodnich i Zachodnich. Wraz z rozwojem wojny zaczęły tam trafiać osoby z wszystkich krajów okupowanych przez Niemcy. Obsługa obozów składała się z wojska niemieckiego, jak również osób z naszej niemieckiej mniejszości etnicznej, Łotyszy, Litwinów, Estończyków, Rumunów i Ukraińców. Wszyscy byli proniemieccy ze względu na swoją nienawiść wobec rosyjskiej dominacji

Dużo napisano o naszej okolicy. W Krojantach, około kilometra od naszej wioski, według zapisów historycznych odbyły się największe bitwy. Gdy polskie wojska wycofały się, mój wuj Leonard zaczął ukrywać się we wiosce Młynki, około kilometra od swojego domu. Miał tam gospodarstwo jego brat Jan. To było właśnie to miejsce, które odwiedziliśmy razem z Brunonem - gdzie zabraliśmy psom chleb, tuż przed tym jak napotkaliśmy pluton egzekucyjny w okolicach Rytla. Cudem udało nam się wtedy uciec i nawet nie chcę myśleć o tym, co by się stało, gdyby Niemcy dowiedzieli się, że nasz wuj był odpowiedzialny za rozbicie uzbrojonego wagonu.
Dzień po rozpoczęciu inwazji, polskie siły wycofały się, a Niemcy zajęli okoliczny teren. Mój wuj został zaocznie skazany na rozstrzelanie. Gdy rozpoczęły się jego poszukiwania na stacji, trwające do późnego wieczora, pewien niemiecki żołnierz przybiegł do gospodarstwa w Młynkach, aby ostrzec o sądzie wojennym. Moi wujkowie nie mogli uwierzyć, gdy usłyszeli niemieckiego żołnierza mówiącego po polsku. Wytłumaczył im, że jego rodzice byli Polakami i że tylko tyle mógł dla nich zrobić. Kazał im się pośpieszyć i spróbować ukryć Leonarda, ponieważ Niemcy już niedługo mieli się tam pojawić, aby go szukać. Przed wyjściem życzył im szczęścia.