Nad granicą...

Wojna dla tych ludzi była zaskoczeniem, a przecież mieszkali nad granicą, stykali się z Niemcami, byli znajomymi czy sąsiadami przez wiele lat…

Cisza przed burzą…
Wierzyli jednak w Polskę, w jej siłę i w to, ze Niemcy się nie odważą. Mnie optymistyczni byli strażnicy graniczni i celnicy. Oni rozpoznawali zamiary Niemców z granicznej perspektywy. Ta pozwoliła realnie ocenić nadchodzącą wojnę, tym bardziej, iż „sąsiedzi za miedzy” nie kryli się z protestami przeciwko granicy wersalskiej.
 
Pierwsze sygnały o roszczeniach niemieckich wobec Polski z 1938 r. spowodowały konsolidację i zjednoczenie narodowe wobec ewentualnej agresji na Polskę.


Miasto jak i region zamieszkany był przez liczną grupę ludzi narodowości niemieckiej, co dodatkowo przejawiało się w jednoznacznej decyzji obrony Pomorza przez ludność pochodzenia polskiego. Szczególne wyrazy sympatii i wiary wiązały mieszkańców miasta z garnizonem chojnickim – I batalionem strzelców. Nie podobało się to ludności pochodzenia niemieckiego, która robiła wszystko, aby osłabić ducha oporu, a przy tym jątrzyć i skłócić ludność polską. W lecie 1939 r. członkowie organizacji niemieckich byli szczególnie aktywni, zarówno w mieście, jak i w powiecie, a spotkać ich nawet można było w rejonie koncentracji wojsk polskich. W ciągu kilku miesięcy poprzedzających wybuch wojny, liczna rzesza ludności polskiej opuściła ziemię chojnicką, udając się w głąb kraju, licząc, że Niemcy tam nie dotrą.

1 września 1939 r. Hitler rzucił hasło „Die polnische Pest muss ausgerottet werben (Polska musi być wytępiona). Ruszyła hitlerowska machina wojenna nie omijając Chojnic, tym bardziej, iż Niemcy twierdzili, ze stare niemieckie miasto Konitz, które było pod administracją polską wystarczająco długo czekało na „wolność”. 

„Wir danken unserm Führer!”
Zbigniew Steinke opublikował w „Zeszytach chojnickich” nr 3 (17) z 1999 r. m.in. list mieszkanki Chojnic – Niemki, datowany 2 września 1939 r., którego fragmenty warto zacytować. 

„Dziękujemy naszemu wodzowi”
Takimi słowami kończy swój kilkustronicowy list pisany przed 69 laty. Zakładając, iż jego treść jest wiarygodna i autentyczna, rozpatrzmy niektóre dobitniejsze fragmenty lub zdania, by zrozumieć drugą stronę ówczesnego konfliktu.
 
Pisząca odwołuje się w pierwszych zdaniach do Boga sprawiedliwego, rządzącego światem surowo, ale sprawiedliwie. Tenże Bóg „nie dopuści, by źli ciemiężyli dobrych”, tymi dobrymi to oczywiste, są (byli) przecież Niemcy! Oni to, idąc tokiem myśli autorki, nie są winni wybuchu tej wojny i całego zła, które takie wydarzenie przynosi. Nie bez satysfakcji piszącej brzmi zdanie o odczuciach ich wrogów, u których, „panowała niewymierna wściekłość albo głęboki żal”. Uzupełnia to współczującą wzmianką, iż „pewna Polka, która tutaj pozostała sama, bo wszyscy inni pouciekali”, płacze o swoich dwóch synów, uczestniczących w toczących się walkach. Jest i w omawianym tekście uwaga o efektach toczonej wojny. Zdaniem relacjonującej – „Polacy mieli mieć 40 zabitych, a Niemcy tylko dwóch”.
  
Nie można się dziwić, że końcówka listu zawiera słowo o szczerej radości piszącej, bo „my jesteśmy znowu Niemcami, Niemcami i możemy to głośno powiedzieć!” Inne fragmenty listu, o zniszczeniach w centrum, posterunku obserwacyjnym na kościele farnym czy o wysadzeniu w powietrze mostu kolejowego, pozostawiamy bez komentarza, bo ten nie jest tu konieczny. Nie dziwi także fakt, iż przed podpisaniem listu - Paul – Luise u. Anneliese – widnieje czołobitne i jednoznaczne „Heil Hitler”, poprzedzone słowami tytułu tego rozdziału. Pisząca była niewątpliwie całkowicie przekonana, iż racje Führera, sprawcy wybuchu wojny, są absolutnie zasadne i żaden Niemiec czy Niemka nie ma żadnych podstaw, by je kwestionować. Dla minimalnego chociażby, ale niezbędnego w tym miejscu odniesienia się do kontekstu listu, ściślej tezy „iż Niemcy nie mogli być tu w Chojnicach Niemcami”, odnotujmy nazwy organizacji społecznych i zawodowych, jakie posiadała mniejszość przed 1939 r. Książka adresowa z 1937 r. wymienia je w następującej kolejności: Deutscher Verein Junge u. Mädel (Niemiecki Związek Młodzieży Męskiej i Żeńskiej), Deutsche Vereinigung (Związek Niemiecki), Jungdeutsche Partei (Partia Niemieckiej Młodzieży), Landesverband Deutscher Lehrerinen u. in Polen (Krajowy Związek Niemieckich Nauczycieli i Nauczycielek w Polsce), Männergesangverein (Towarzystwo Śpiewacze), Verband Deutscher Katholiken (Związek Niemieckich Katolików).
 
Jak na liczącą w tymże 1937 r., społeczność 1946 osób (przy liczebności ludności polskiej -14 203 mieszkańców), ten stopień zorganizowania (aktywności) nie był wcale mały.
Dobrowolne i liczne zaangażowanie się miejscowych Niemców w akcjach zagłady było dla mieszkańców Chojnic zaskoczeniem. Ze zdziwieniem dostrzegano w szeregach SS i SA Niemców, którzy do niedawna pozostawali w „przyjaźni” z Polakami.

Zemsta wyznacznikiem terroru 
Z dnia na dzień narastał hitlerowski terror. Nie inaczej było w Chojnicach. Rzeźnicy typu Nehringa i Szamotulskiego, który teraz nazywał się Schammer, fryzjerzy kategorii Ziemannna i Hamerskiego (teraz Hammera) i nożownicy w rodzaju Zipsera zeszli na drugi plan. Byli zbyt wielkimi prostakami. Nadawali się do wszelkiej brudnej roboty i też ją świetnie wykonywali, jednak musieli mieć „Politische Leitung”, polityczne kierownictwo „ludzi doświadczonych i światłych”. Ci ostatni powrócili z Rzeszy, dokąd uciekli na kilka miesięcy lub tygodni przed wrześniem, jako główni macherzy i ideologowie „Deutsche Vereinigung” lub „Jungdeutsche Partei”.

Ujawnili się też mężowie zaufania prowadzący zamaskowane komórki szpiegowskie z ramienia AO (Auslandsorganisation), NSDAP – Margarete von Wehr z Kęsowa, Regenbrecht z Lichnów, Greve z Ostrowitego lub Ilse Dahlwöt z Zamartego. Powrócił wojskową limuzyną w mundurze „Parteigenosse” restaurator Gustaw Rohde, mianowany burmistrzem „der Stadt Konitz” , jako że Chojnicom przywrócono nazwę z okresu zaboru pruskiego. Pokazał się też dr Hans Kohnert herszt „Deutsche Vereinigung” na Pomorzu. Zaufany Hessa, Himmlera.W końcu pojawiają się himmlerowscy pretorianie. Przybyło ich kilkunastu z komendantem SS i policji Splitt – Stösserem i landratem Jägerem na czele. Na „Ramach” w domu dr Bełkowskiego zagnieździło się gestapo. 

Artykuł pochodzi z portalu www.chojnice24.pl

• Komentarze Chojnice24 (0)
• Komentarze Facebook (...)