Połączeni dziedzictwem Łukomia

23 września 2022 r. w siedzibie Zaborskiego Parku Krajobrazowego w Charzykowach odbyło się sympozjum popularno-naukowe. Wydarzenie wpisało się w ideę Europejskich Dni Dziedzictwa 2022 oraz jubileuszowy program 100-lecia żeglarstwa śródlądowego na Jeziorze Charzykowskim.

^{Mariusz Grzempa z Zaborskiego Parku Krajobrazowego}

Łukomie (Jezioro Charzykowskie) jest jednym z ważniejszych akwenów w regionie. Popularność Charzyków i Jeziora Charzykowskiego zaczęła się przed stu laty wraz z rozwojem żeglarstwa. Jezioro przyciąga miłośników sportów wodnych, jest też miejscem wypoczynku i rekreacji dla chojniczan oraz rosnącej z roku na rok rzeszy turystów. Jest przedmiotem badań archeologicznych, historycznych oraz źródłem inspiracji dla artystów. Stanowi cenne siedlisko ryb, ptaków i roślin. Jezioro Charzykowskie i jego otoczenie nieustannie podlega zmianom. Podczas sympozjum zaprezentowano walory Łukomia, które od wielu lat przyciągają ludzi o różnych pasjach i profesjach.

Reklama | Czytaj dalej »

Program wydarzenia odzwierciedlał ideę, jaka przyświecała organizatorom. Łącznie wygłoszono siedem referatów o różnorodnej tematyce. Dla każdego z wystąpień podstawą rozważań było jezioro Łukomie. Mówiono więc o historii rybactwa, zaprezentowano pierwszą mapę toponimiczną Łukomia oraz liczne prace malarskie inspirowane jeziorem. Dokonano przeglądu badań przyrodniczych prowadzonych nad Jeziorem Charzykowskim, a także wskazano na ważną rolę Charzyków w kultywowaniu tradycji i szkoleniu żeglarskim. Bohaterem opowieści stał się również Egon Raszke - leśniczy z Bachorza.

Marian Fryda z Muzeum Regionalnego w Człuchowie mówił o roli i znaczeniu jezior charzykowskich w dziejach ziemi chojnicko-człuchowskiej. Podkreślił szczególną rolę rybactwa w czasach zakonu krzyżackiego, gdyż bracia zakonni musieli przestrzegać postu przez 120 dni w roku. Łowienie ryb było zatem w przeszłości zajęciem strategicznym. Po 1466 r. jezioro Łukomie, jako część Prus Królewskich, weszło w skład ziem polskich w ramach województwa pomorskiego i powiatu człuchowskiego. Lustracja województwa pomorskiego z 1565 r. wskazuje, że w południowej części Jeziora Charzykowskiego (Lukomlie) leżała wieś Charzykowy, której mieszkańcy byli ogrodnikami i łowili ryby. Płacili raczej symboliczny czynsz z zastrzeżeniem, by „nadto co tydzień do zamku ryb, jako mogą dostać co lepsze, 2 wąborki (wiadra)”.

Sylwetkę leśniczego znad jeziora Łukomie przedstawił Marcin Synak z Muzeum Historyczno-Etnograficznego im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach. Egon Raszke był postacią nietuzinkową. W latach 1935-1972 (z przerwą podczas II wojny światowej) zajmował posadę leśniczego w Bachorzu. Z zamiłowania był myśliwym i hodowcą wyżłów, znawcą przyrody, ponadto miał lekkie pióro – regularnie pisywał do „Łowca Polskiego” oraz innych periodyków łowieckich.

Sporym zainteresowaniem cieszyła się mapa toponimiczna jeziora Łukomie, opracowana przez Mariusza Grzempę z Zaborskiego Parku Krajobrazowego, a zaprojektowana i opracowana kartograficznie przez Bartosza Czarneckiego z Nadleśnictwa Przymuszewo. Powstanie mapy jest efektem wywiadów z rybakami, żeglarzami i leśnikami, związanymi przez wiele lat pracy z Jeziorem Charzykowskim. Zebrano przeszło sześćdziesiąt nazw toni rybackich, miejsc związanych ze spławem drewna lub wykorzystywanych rekreacyjnie.

Długoterminowe zmiany warunków środowiska wodnego i roślinności wodnej w Jeziorze Charzykowskim były tematem referatu Rafała Chmary z Uniwersytetu Gdańskiego. Najstarsze doniesienia naukowe na temat Łukomia pochodzą od badaczy niemieckich z 1890 r. Z 1950 r. pochodzi najcenniejsza archiwalna publikacja naukowa pt. Jezioro Charzykowo, opracowana przez prof. Mariana Stangenberga. Zebrano w niej unikatowe wyniki badań, w tym m.in. rozpoznanie roślinności wodnej przeprowadzone przez prof. Stanisława Tołpę. Tak liczne badania realizowano w oparciu o Stację Jeziorową w Charzykowie, która mieściła się w sąsiedztwie obecnej siedziby Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Stacja ta była wówczas filią Doświadczalnej Stacji Jeziorowej w Wałczu, będącej placówką Instytutu Badawczego Leśnictwa w Warszawie. W historii Jeziora Charzykowskiego ostatnie 70-lecie jest okresem najintensywniejszych zmian warunków środowiska wodnego i struktury zlewni. Dzięki olbrzymim środkom finansowym w ciągu ostatnich lat została uporządkowana gospodarka wodno-ściekowa w zlewni jeziora. Działania te spowolniły proces eutrofizacji i poprawiły warunki środowiska wodnego: spadek stężenia biogenów, zmniejszenie zakwitów, wzrost przezroczystości wody. Poprawa warunków świetlnych w litoralu jeziora umożliwia rekolonizację głębszych stref przez rośliny (do 6 m), w tym kolonizację przez ramienice. System hydrologiczny Jeziora Charzykowskiego jest stabilny i odporny na zjawiska ekstremalne. Badania wskazują, że w ostatnich pięćdziesięciu latach zaobserwowano systematyczny wzrost średniej rocznej temperatury powietrza i wody oraz spadek grubości pokrywy lodowej i czasu jej trwania.

Grażyna Jaszewska z Zaborskiego Parku Krajobrazowego przedstawiła stan poznania awifauny jeziora Łukomie. Z 1912 r. pochodzą najstarsze informacje na temat ptaków występujących nad Charzykowskim. Źródłem danych współczesnych są liczne inwentaryzacje, monitoringi czy badania przygodne. Najcenniejszymi miejscami koncentracji ptaków są: ujście rzeki Brdy, ujście Strugi Siedmiu Jezior, Zatoka Wolność, wyspy oraz zarośla trzcinowe na wysokości Bachorza. Od 1992 r. nad Jeziorem Charzykowskim prowadzona jest inwentaryzacja i monitoring zimorodka, od 2016 r. monitoring łabędzi krzykliwych i czarnodziobych. Charzykowskie objęte jest monitoringiem zimujących ptaków wodnych, populacji lęgowej gągoła, łabędzia niemego, nurogęsi i kormorana.

Jezioro Łukomie było źródłem inspiracji dla malarzy. W Muzeum Historyczno-Etnograficznym im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach zgromadzono liczne prace, które zaprezentowała podczas sympozjum dyrektor tej placówki - Barbara Zagórska. Część obrazów trafiła do kolekcji Muzeum za sprawą plenerów artystycznych w Funce. Wśród autorów prezentowanych prac zaleźli się m.in.: Marian Mokwa (1889-1987), Helena Frydrych (1927-2003), Bronisław Zygfryd Nowicki (1907-1981), Janusz Trzebiatowski, Krystyna Szalewska (1938-2022) i wielu innych. Uczestnicy sympozjum mieli okazję poznać 66 prac malarskich inspirowanych Jeziorem Charzykowskim.

O tradycjach żeglarskich oraz szkoleniu żeglarskim w Charzykowach mówił Krzysztof Pestka z Chojnickiego Klubu Żeglarskiego. W 100-letniej historii żeglarstwa chojnicko-charzykowskiego postacią, która wywarła największy wpływ na rozwój żeglarstwa w Charzykowach, był Otton Weilandt (1887-1966). Urodzony w Chojnicach, związany był z Charzykowami przez całe życie, niezależnie od zwrotów w historii. Był jednym z wielkich pionierów żeglarstwa na Pomorzu. Od 1912 roku pływał po Jeziorze Charzykowskim. Dzięki pasji i ciężkiej pracy stworzył w Charzykowach silny ośrodek żeglarski, zorganizował Klub Żeglarski Chojnice i był jednym z założycieli Polskiego Związku Żeglarskiego. Był wybitnym żeglarzem – starał się o nominację olimpijską. Był człowiekiem-instytucją: szył żagle, budował jachty, uczył kolejnych szkutników.

W planach na przyszły rok jest publikacja wszystkich materiałów z seminarium, w tym mapy toponimicznej jeziora. Opublikowane zostaną artykuły, których autorzy nie dotarli do Charzyków w dniu sympozjum. Są wśród nich materiały na temat osadnictwa pradziejowego nad Łukomiem Krzysztofa Walenty z Uniwersytetu Łódzkiego, prace Artura Trapszyca z Muzeum Etnograficznego w Toruniu o tradycjach szkutniczych i rybackich oraz Krzysztofa Syngierskiego z Gminnego Ośrodka Kultury w Chojnicach na temat początków historii letniska Charzykowy.

Sympozjum zostało zorganizowane przez Muzeum Historyczno-Etnograficzne im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach, Gminny Ośrodek Kultury w Chojnicach, Chojnicki Klub Żeglarski oraz Zaborski Park Krajobrazowy, przy wsparciu Samorządu Województwa Pomorskiego. Patronami honorowymi wydarzenia byli: Starosta Chojnicki - Marek Szczepański oraz Wójt Gminy Chojnice - Zbigniew Szczepański.

Artykuł pochodzi z portalu www.chojnice24.pl

• Komentarze Chojnice24 (0)
• Komentarze Facebook (...)