Testament ustny – warunki, termin, wymagania

Spadkodawca swoją ostatnią wolę co do zgromadzonego majątku może przedstawić w testamencie. W prawie cywilnym ustawodawca do dyspozycji przekazuje kilka form, w których można testament sporządzić. Najpopularniejszą formą jest testament notarialny, spisany przez notariusza oraz testament własnoręczny (określony w Kodeksie cywilnym jako holograficzny). Prawo jednak przewiduje również formę testamentów szczególnych. Czym jest zatem testament ustny i jakie warunki należy spełnić, aby był on ważny możecie Państwo przeczytać w niniejszym wpisie.

Testament ustny jest formą testamentu szczególnego, a uregulowany został w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.2022 poz. 1360 t.j. z dnia 2022.06.29, dalej także jako: KC) w art. 952. Testamenty ustny charakteryzuje się tym, że możliwość jego sporządzenia uzależniona jest od wystąpienia szczególnych okoliczności wskazanych wyraźnie w Kodeksie cywilnym, a jego moc prawna jest ograniczona w czasie (por. art. 955 KC).

Spośród trzech form testamentów szczególnych testament ustny znajduje najszersze zastosowanie. Może on zostać sporządzony w dwóch przypadkach: zaistnienia obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo wystąpienia szczególnych okoliczności, wskutek których zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Należy zaznaczyć, że na gruncie art. 952 § 1 KC przesłanką umożliwiającą skorzystanie z formy testamentu ustnego jest wyłącznie obawa rychłej śmierci, a więc takiej, która ma wkrótce nastąpić oraz by stan ten istniał w chwili sporządzania testamentu.

Przesłanką sporządzenia testamentu ustnego może być także zaistnienie szczególnych okoliczności, wskutek których zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Kodeks cywilny nie precyzuje, o jakie sytuacje chodzi. Oznacza to, że katalog wyjątkowych okoliczności umożliwiających skorzystanie z formy testamentu ustnego może w praktyce okazać się niezwykle szeroki. Mogą to być zarówno okoliczności zewnętrzne wobec spadkodawcy i od niego niezależne (np. działania wojenne, klęska żywiołowa, epidemia, przerwanie komunikacji), jak i związane z osobą spadkodawcy (np. odizolowanie spadkodawcy w związku z chorobą zakaźną, stan zdrowia uniemożliwiający poruszanie się).

Sporządzenie testamentu ustnego następuje w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków (art. 952 § 1). Warunek ustnego oświadczenia przez spadkodawcę ostatniej woli można uznać za spełniony jedynie wówczas, gdy od spadkodawcy pochodzi zarówno inicjatywa sporządzenia testamentu (wola testowania), jak i decyzja co do tego, kogo chce on powołać do spadku, w jakim charakterze (np. spadkobierca, zapisobierca) i w jakim zakresie (do całego majątku, jego części lub poszczególnych przedmiotów).

Jak wyżej zostało wskazane testator oświadcza swą ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków (art. 952 § 1). Oznacza to, że co do zasady w akcie testowania może uczestniczyć więcej niż trzech świadków, lecz nie mniej. Świadkiem może być każda osoba, o ile nie jest wyłączona z mocy art. 956 lub 957 KC. Może to być zarówno osoba specjalnie przez spadkodawcę wezwana, jak i przypadkowo obecna przy składaniu przez niego oświadczenia ostatniej woli. Testator musi skierować do niej swe oświadczenie w sposób dla niej zrozumiały, a ona musi mieć świadomość, że spadkodawca sporządza w jej obecności testament. Świadek musi być obecny przez cały czas składania oświadczenia woli przez testatora. Za świadka nie może zostać uznana osoba, która odmówiła zgody na pełnienie tej funkcji.

Zgodnie z art. 952 § 2 KC treść testamentu ustnego może zostać stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia. Pismo stwierdzające treść testamentu ustnego, oprócz treści oświadczenia ostatniej woli spadkodawcy, powinno wskazywać miejsce i datę jego spisania oraz miejsce i datę złożenia oświadczenia przez testatora. Pod pismem winien podpisać się wówczas spadkodawca i dwaj świadkowie, alternatywnie wszyscy trzej świadkowie.

W przypadku gdy treść testamentu ustnego nie została skutecznie stwierdzona w sposób opisany w art. 952 § 2 KC (a więc w przypadku, gdy pismo stwierdzające treść testamentu nie zostało w ogóle sporządzone, jak również w sytuacji, gdy zostało ono sporządzone wadliwie, a okoliczność ta została stwierdzona w postępowaniu sądowym), a spadkodawca zmarł, treść testamentu może być w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzona przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem (art. 952 § 3).

Treść testamentu ustnego może zostać stwierdzona na podstawie zgodnych zeznań świadków w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku. Do zachowania tego terminu wystarczy, że przed jego upływem do sądu spadku wpłynie zawiadomienie, o którym mowa w art. 661 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2021, poz. 1805, t.j. z dnia 2021.10.04). Samo zaś przesłuchanie świadków może nastąpić w terminie późniejszym. W orzecznictwie można także spotkać stanowisko, zgodnie z którym termin z art. 952 § 3 KC jest zachowany, jeżeli przed jego upływem został złożony wniosek o stwierdzenie nabycia spadku wymieniający osoby i adresy świadków lub wskazujący akta zawierające te dane (por. uchwała SN z 3.10.1969 r., III CZP 75/69).

Na koniec przypomnieć należy po raz kolejny, iż z zasady testament ustany traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.

Jeżeli są Państwo zainteresowani poradą prawną w zakresie prawa spadkowego, zachęcamy do zapoznania się z ofertą usług świadczonych przez Kancelarię Radcy Prawnego Natalia Zielmachowicz.

Artykuł pochodzi z portalu www.chojnice24.pl

• Komentarze Chojnice24 (0)
• Komentarze Facebook (...)