Nowości książkowe

Kazimierz Kutz, reżyser nieodÅ‚Ä…cznie kojarzony z tematykÄ… Å›lÄ…skÄ…, napisaÅ‚ książkÄ™ ”PiÄ…ta strona Å›wiata”, w której pisze o dramatycznej historii tego regionu. PowstajÄ…ca w okresie piÄ™tnastu lat książka jest swoistym testamentem tej bardzo wyrazistej postaci.

GÅ‚ówny bohater nosi nazwisko Basista, podobnie jak bohaterowie filmu ”Sól ziemi czarnej”, który staÅ‚ siÄ™ poczÄ…tkiem Å›lÄ…skiej trylogii Kutza. Jego pogmatwane losy Å‚Ä…czÄ… w sobie biografiÄ™ autora, a także literackÄ… fikcjÄ™ pozwalajÄ…cÄ… ukazać specyfikÄ™ Górnego ÅšlÄ…ska. TytuÅ‚owa piÄ…ta strona Å›wiata to Szopienice, obecnie bÄ™dÄ…ce dzielnicÄ… Katowic, miejsce narodzin autora i arena odwiecznych starć interesów polskich i niemieckich. To region, gdzie mieszaÅ‚y siÄ™ jÄ™zyki i bogactwo ludzkich charakterów.

Przez swe umiejscowienie Górny ÅšlÄ…sk byÅ‚ niejednokrotnie kartÄ… przetargowÄ… w politycznych rozgrywkach, a od jego mieszkaÅ„ców czÄ™sto wymagano opowiedzenia siÄ™ po jednej ze stron. Darem od Niebios, a zarazem przekleÅ„stwem byÅ‚y bogactwa naturalne tego regionu. Z tego powodu Polacy, jak i Niemny traktowali ÅšlÄ…sk niczym koloniÄ™, brutalnie jÄ… eksploatujÄ…c, a zarazem odmawiajÄ…c prawa do samostanowienia. Problem tożsamoÅ›ci narodowej zaważyÅ‚ na losach wielu mieszkaÅ„ców tego regionu, powstania Å›lÄ…skie byÅ‚y odpowiedziÄ… na politykÄ™ germanizacji, ale jak pisze Kutz "wiÄ™kszÄ… sztukÄ… jest być Polakiem, kiedy Polska jest, niż za Niemca, kiedy jej nie byÅ‚o, a ÅšlÄ…zacy traktowani sÄ… także w Polsce jak obywatele drugiej kategorii".

Podobnie byÅ‚o podczas II wojny Å›wiatowej, kiedy podpisanie volkslisty ratowaÅ‚o życie caÅ‚ej rodziny, a sÅ‚użba w Wehrmachcie byÅ‚a przymusowa. Tych co czuli zwiÄ…zek z PolskÄ… i uciekali do armii Andersa, nie czekaÅ‚y po wojnie honory. Wielu z nich byÅ‚o represjonowanych i trafiÅ‚o do obozów dla Niemców. ÅšlÄ…zacy stworzyli swojÄ… odrÄ™bność w kontrapunkcie dla polskoÅ›ci i niemieckoÅ›ci, które starano siÄ™ im narzucić, a Å›wiadomość, że każdy z ”wielkich sÄ…siadów” stara siÄ™ jedynie czerpać korzyÅ›ci, nie robiÄ…c nic dla poprawy losu tego regionu, pogÅ‚Ä™biaÅ‚a uczucie wyobcowania i budowaÅ‚a Å›lÄ…skÄ… Å›wiadomość narodowÄ….

KulturÄ™ Å›lÄ…skÄ…, bÄ™dÄ…cÄ… dla reszty Polaków czymÅ› w rodzaju Cepelii, folkloru, nigdy nie traktowanym poważnie i niosÄ…cym zagrożenie wyÅ‚amania siÄ™ z ogólnie przyjÄ™tych standardów, tworzy przede wszystkim jÄ™zyk. Gwara Å›lÄ…ska w książce Kutza jest na pierwszym planie, to przez jej zastosowanie autor podkreÅ›la specyfikÄ™ Å›lÄ…skiej opowieÅ›ci.
Bo ”PiÄ…ta strona Å›wiata”, to przede wszystkim gawÄ™da o pogmatwanych losach ÅšlÄ…zaków, to wielopokoleniowa saga przeplatana zabawnymi anegdotami, opowiedzianymi jÄ™zykiem filozoficznym, przemyÅ›lanym, a niekiedy niepozbawionym rubasznoÅ›ci.

Chwilami cierpka, na skutek moralnych dylematów i uczucia zawieszenia w próżni, w wiÄ™kszoÅ›ci jednak zabawna i zachwycajÄ…ca bogactwem postaci i wÄ…tków opowieÅ›ci. To obraz bogactwa kulturowego zbudowanego na różnorodnoÅ›ci, o którym Kutz pisze: "Bo my tu, na polsko-niemieckim pograniczu, jesteÅ›my jak rdest w naturze: tyle tu odmian losów w tyglu nie swoich wojen, wyzysku, wypÄ™dzeÅ„, emigracji i grobów poza domem".

 

Artykuł pochodzi z portalu www.chojnice24.pl

• Komentarze Chojnice24 (8)
• Komentarze Facebook (...)